Wat zijn de criteria om donor te zijn?

Naast de veronderstelde toestemming zijn er criteria en voorwaarden die bepalen of iemand donor kan zijn. Dit zijn de belangrijkste elementen:

1. Gezondheidstoestand: Om orgaandonor te kunnen zijn, moet de persoon in goede algemene gezondheid verkeren. Bepaalde ziekten of medische aandoeningen kunnen donatie onmogelijk maken. Bijvoorbeeld, bepaalde acute infectieziekten (bv. COVID) of kankers kunnen contra-indicaties zijn voor orgaandonatie.
   
2. Overlijden: Men kan zowel hersendood als hartdood donor zijn. De potentiële donor is meestal opgenomen op een kritische dienst (spoedopname, intensieve zorgen, operatiezaal, …) in het ziekenhuis.  

3. Leeftijd: Er is geen strikte leeftijdsgrens voor orgaandonatie. Wat telt, is de biologische staat van de organen en hun levensvatbaarheid. Organen van oudere mensen kunnen worden gebruikt als hun werking adequaat is. Gewicht en grootte spelen ook een rol, vooral voor organen zoals het hart, lever en longen. Een klein hart past misschien niet in een grote persoon, en omgekeerd.
   
4. Toestemming van de familie: Hoewel toestemming wordt verondersteld, raadplegen artsen vaak de familie van de overledene. Het is belangrijk dat de arts informeert naar de wens van de overledene. Bij het overlijden van de persoon moet de databank voor orgaandonatie en menselijk lichaamsmateriaal geraadpleegd worden. Als de persoon zijn wensen niet heeft geregistreerd wordt de vraag naar de wil van de overledene aan de familie gesteld. In dit emotioneel moment kan deze keuze voor hen moeilijk zijn. Daarom is het belangrijk om je keuzes te registreren.
   
5. Levende donoren: Naast donatie na overlijden kunnen sommige mensen een orgaan geven tijdens hun leven, zoals een nier of een deel van de lever. In deze gevallen gelden specifieke criteria, waaronder een grondige medische en psychologische evaluatie.

Met betrekking tot levende donatie vereist de wet dat de donor 18 jaar of ouder is en ermee instemt. De arts zal de donor steeds informeren over de fysieke, psychologische, familiale en sociale gevolgen. Deze beslissing moet door de donor vrij en bewust gegeven worden. Dit moet schriftelijk gebeuren, in het bijzijn van een volwassen getuige, en met een altruïstisch doel.
De toestemming kan op elk moment worden ingetrokken.
Het is belangrijk te vermelden dat het de verantwoordelijkheid is van de arts die de uitname overweegt, om ervoor te zorgen dat aan alle wettelijke voorwaarden is voldaan (bijv.: bewijs van toestemming, altruïstisch doel van de donatie, leeftijd van de donor, enz.).
De wet bepaalt dat een levende donor die een nier of een stuk lever doneert voor transplantatie recht heeft op tien jaar gratis medische nazorg.

6. Compatibiliteit: De compatibiliteit tussen donor en ontvanger is een andere cruciale voorwaarde. Dit betreft de bloedgroep, weefseltypering en andere medische factoren. Dit is essentieel om het risico op afstoting door de ontvanger te verminderen.